نادرشاه افشار

نادرشاه افشار در سال۱۰۶۶ه‍.شدرایل افشاردردرگزدر شمال خراسان به دنیا آمد. این ایل به دو شعبه بزرگ تقسیم میشد: یکی قاسملوو دیگری ارخلو یاقرخلو؛ نادر شاه افشار از شعبه اخیر بود.طایفه قرخلوراشاه اسماعیل ازآذربایجان به خراسان کوچاند و در شمال آن سرزمین، در نواحی ابیورد و دره گز و باخرز تا حدود مرو مسکن داد؛ تا در برابرازبکانوترکمانان مهاجم سدی باشند. تعداد بسیاری از این ایلها در زمانشاه عباس اولدر ایلشاه سونادغام گشتند.[۱]نام اصلی او «نادرقلی» بود و هنوز به ۱۸ سالگی نرسیده بود که همراه با مادرش در یکی از یورشهای ازبک‌های خوارزم به‌اسارت آنها درآمد. بعد از مدت کوتاهی از اسارت گریخته و به خراسان برگشت و در خدمت حکمران ابیوردباباعلی بیگ بود. او گروه کوچکی را به دور خود جمع کرده بعد از کنترل چند ناحیه خراسان خود را «نادرقلی بیگ» نامید.در این هنگام افغان‌ها به رهبری محمود افغان اصفهان را تصرف کرده بودند وشاه سلطان حسین صفوی را به قتل رساندند. با سقوط اصفهان و قتلشاه سلطان حسین، پسر او به نام شاه تهماسب دوم صفوی که از اصفهان به قزوین گریخته بود خود را پادشاه ایران خواند(۱۱۳۵ ه‍.ق) ولی حکام نواحی گوناگون کشور حاضر به اطاعت از او نشدند.محمود افغان نیز که تنها بر اصفهان و نواحی اطراف آن حکومت می‌کرد کمی بعد به‌دست پسر عمویش به‌نام اشرف افغان به‌قتل رسید(۱۱۳۷ ه‍.ق). همزمان با این اوضاع و احوال نادر که از میزان نفوذ خاندان صفوی در میان مردم آگاه بود، به شاه تهماسب دوم پیوست و سردار سپاه او شد(۱۱۳۹ ه‍.ق.). سپس خراسان را به تصرف خوددر آورد.[۲]فئودال بزرگ ملک محمود سیستانی(حاکم سیستان) تا حدی مانع قدرت‌گیری نادرقلی بیگ شد ولی نادر در سال ۱۷۲۶ پشتیبانی شاه طهماسب صفوی وفتحعلی خان قاجار(پسرشاه قلی خان قاجارو پدربزرگ آقا محمدخان قاجار) راجلب کرده توانست ملک محمود را شکست دهد و حاکمیت شاه ایران را در خراسان برپا نماید. شاه طهماسب نیز، نادر قلی را والی خود در خراسان اعلام کرد و پس از آن نادر نام خود را به «طهماسب قلی» تغییر داد. سال بعد او مناسباتش با شاه طهماسب را قطع کرده و بعد از سرکوب چند ایل ترک و کرد به حکمرانی کامل خراسان می‌رسد. آنگاه برای به‌قدرت رساندن شاه طهماسب باافغانهاوارد جنگ شده در۱۷۲۹رییس افغانها یعنی اشرف افغان را در مهماندوست در نزدیکی دامغان(طینبرد دامغان) و سپس در مورچه خورت اصفهان و برای بار سوم در زرقان فارس شکست داد و سپس در تعقیب وی، افغانستان را مورد تاخت وتاز قرار داده و قبایل این دیار را مطیع نمود. بدین ترتیب پس از هفت سال شورش افغان‌ها به پایان رسید(۱۱۴۲ ه‍.ق).سپس با دشمنان خارجی وارد جنگ شد وروسهارا از شمال ایران راند، اما در زمان جنگ باعثمانیهاکه غرب ایران را در اشغال داشتند متوجه شورشی در شرق ایران شد و جنگ را نیمه کاره رها کرده به آن سامان رفت. شاه تهماسب صفوی به‌قصد اظهار وجود دنباله جنگ وی را با عثمانیان گرفت که به سختی منهزم شد.در سال ۱۱۴۵ ه‍.ق. به دنبال یک قرارداد میان شاه طهماسب و دولت عثمانی که بخشی ازآذربایجان را به آن دولت وا گذار می‌کرد، نادر رهبران ایلها را که پشتیبان صفویه بودند در یک جا جمع نمود و با یاری آنهاطهماسب رااز شاهی برکنار گردانیده پسر خردسالش به‌نام عباس (شاه عباس سوم) را به جانشینی برگزید و خود رانایب‌السلطنه نامید. اما در واقع قدرت اصلی در دست نادر بود. نادر شاه در عرض دو سال کل آذربایجان وگرجستان را ازعثمانیان پس گرفت و عثمانیان را به سختی شکست داد.